20. yüzyıl edebiyatının en önemli yazarlarından Franz Kafka, kısa hikayeleriyle hala edebiyat severlerin hayranlığını kazanmaya devam ediyor. Bohemya’nın başkenti olan Prag’da orta sınıf Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğan Kafka, hayatı boyu eserlerini, birçok önemli yazarın ve filozofun da anadili olan Almanca dilinde kaleme aldı. Spiritüel eğilimleri, dindarlığı ve melankolik yapısı adeta gelecekte kaleme alacağı eserlerin sinyallerini veriyordu. 1924 yılında henüz 40 yaşında iken tüberküloz nedeniyle hayata veda eden Kafka’nın kaderi aslında birçok önemli yazar ile benzerdi. Hayatı boyunca ancak birkaç eseri yayımlandı ve bu yayımlanan eserler de o yaşarken fazla ilgi görmedi. Yazar, vasiyetinde ise arkadaşı Max Brod’dan henüz bitmemiş eserlerini yok etmesini istedi. Arkadaşı ise bu isteğine riayet etmedi ve neticede Kafka’nın bugün birçok yazar, sanatçı ve filozofu etkileyecek eserleri günümüze kadar taşınmış oldu.
Eserlerinde realizmin ve fantastik edebiyatın öğelerini bir araya getiren yazarın karakterlerinin belli ortak özellikleri dikkat çeker. Toplumdan izole olan bu karakterler, toplumsal normların ve bürokratik güçlerin karşısında tuhaf çıkmazlarla karşı karşıya kalmıştır. Bu karakterler, yazarın vurgulamak istediği varoluşsal kaygı ve yabancılaşma gibi temaları işlemek için özenle seçilmiş, satırlara yerleştirilmiş ve inanılması güç bir ustalıkla kurgulanmıştır. Kafka’nın özellikle seçtiği temaların yanı sıra bu temaları ele alış biçimi, edebiyata damgasını vurmuş ve üzerinde durduğu temaları ve bu temaları işlediği edebi yazım tarzını vurgulayan Kafkaesk terimini edebiyat dünyasına kazandırmıştır. Kafka’nın eserlerini etkileyen bir başka etken de kuşkusuz babası olmuştur. Onun otoriter baba figürü, maddi anlamda başarı ve toplumsal ilerlemeye tapan bir zorbadır. Ancak Kafka’nın tüm varlığını kaplayan ve eserlerinde buram buram hissedilen umutsuzluğu, zalim baba figürünün daha ötesindedir. Onun umutsuzluğunun kökleri varoluşsaldır ve öteki olanın haricinde bir de Tanrısal olanda yatar.
Yazarın en çok bilinen eserlerinden biri, kuşkusuz Dönüşüm’dür. Bu yaklaşık 100 sayfalık kısa öykü kitabı, 100 yılı aşkın süredir hala en çok okunan kitaplar arasında bulunuyor. Kafka’nın bu öyküsünde kahramanımız Gregor Samsa, ailesinin geçimini sağlama sorumluluğunu yüklenmiş bir pazarlamacıdır. Gregor, bir sabah uyandığında kendisini bir böceğe dönüşmüş olarak bulur. Gregor Samsa’nın yaşadığı fiziksel değişiklik esasen Kafka’nın sembolizminin dışavurumudur. İlk etapta kahramanın bambaşka ve insandan farklı bir şeye dönüşmüş olması ‘’yabancılaşma’’ temasına vurgu yapıyor gibi gözükmektedir. İnsanların karşısında bir böcek her an ezilme tehlikesiyle karşı karşıyadır ve hayatta kalabilmek için büyük bir mücadele vermek zorundadır. Kendisini diğer insanların karşısında bir böcek gibi hisseden Gregor Samsa, insanlıktan ve toplumsal normlardan kopuşun pratik dünyada nelere mal olacağını gözler önüne serer. Kafka’nın anlam arayışındaki sembollerden biri olduğu aşikar olan bu metaforla tam olarak ne anlatmak istediği, eleştirmenler, yazarlar ve edebiyatseverler tarafından hala tartışıladursun, Dönüşüm modern klasikler arasında çoktan yerini aldı. Biz de senin için bu muhteşem eserde göze çarpan 24 alıntıyı bir araya getirdik. Ancak alıntılara geçmeden önce bu muhteşem kitabı Okan Bayülgen‘in sesiyle Storytel‘de dinleyebileceğini de mutlaka bilmelisin.
İşte Franz Kafka’nın Dönüşüm eserinin içinden alınmış akıllardan çıkmayan 24 alıntı:
- Gregor Samsa bir sabah huzursuz düşlerinden uyandığında kendini yatağında kocaman bir böceğe dönüşmüş buldu.
- Odamda günlerce yalnızım, ziyanı yok. Dünyada da yıllarca yalnız değil miydim?
- Ölmekten müthiş bir şekilde korkuyordu çünkü henüz gerçek anlamda yaşamamıştı…
- Ah Tanrım,” dedi içinden, “nasıl da güç bir meslek seçmişim kendime! Hemen her gün yoldayım. Bütün bunlar bürodaki asıl işlerden daha yorucu, üstelik bunlar yetmiyormuş gibi bir de yolculuğun çilesi, aktarma trenlerinin stresi, düzensiz, kötü yemekler, sürekli değişen, hiç kalıcı ve samimi olmayan insan ilişkileri. Şeytan görsün hepsinin yüzünü!”
- İçini büyük bir hüzün kapladı. “Biraz daha uyusam ve bütün bu saçmalıkları unutsam, nasıl olur?” diye düşündü.
- Paltom bile ağır gelirken, nasıl taşırım koskoca dünyayı sırtımda?
- İnsanı büyüklüğe götürecek yol ancak onun küçüklüğünden geçer.
- Hayat, dikkatimizin nereden başka yöne dağıldığına dair düşünmemize dahi izin vermeyen, daimi bir dikkat dağınıklığıdır.
- Aklı takdir etmemek mümkün değil tabii, ama onun kendi çerçevesini hiçbir zaman aşamadığını, insanın yalnız kafa ihtiyaçlarına cevap verebildiğini de kabul etmek lazım; halbuki arzu, aklı da başla çeşit özentiler de içine alan bütün hayatın, yani bir insan hayatının en kudretli ifadesidir. Gerçi bu çoğu zaman hayatımıza beş para etmez bir şekil veriyor, fakat gene de unutmayalım ki hayat hayattır, karekökü almak değil.
- Annemle babam yüzünden kendimi tutuyor olmasaydım eğer işimden çoktan ayrılırdım, patrona çıkar ve ne düşündüğümü olduğu gibi söylerdim. O zaman kürsüsünden düşerdi herhalde!
- Başkalarını son zamanlarda eskisi kadar önemsemediği aklına gelince pek şaşırmadı; önceden başkalarıyla ilgilenmekten gurur duyardı.
- Anlaşılan insanlar onun ne dediğini anlamıyorlardı artık, oysa o, sesinin anlaşılır olduğunu sanmıştı, öncekinden daha anlaşılır, belki de kulakları kendi sesine alışmıştı. Ne olursa olsun dışarıdakiler onun pek iyi olmadığını düşünüyorlardı ve yardım etmeye hazırdılar.
- Birinin hayatının neresinde olduğumu çözemediğim zaman hiçbir yerinde olmamayı garantilerim çünkü belirsizlik, değersizliktir.
- Gregor dışarıdakilerin ağlayıp sızlanarak onu rahatsız etmek yerine kendi haline bırakmalarının daha akıllıca olduğunu düşünüyordu. Fakat dışarıdakileri huzursuz eden ve bu şekilde davranmalarına neden olan şey, belirsizlikti.
- An gelir insan çalışamayacak durumda olur, fakat işte o an, o insanın geçmişteki başarılarını hatırlamak ve ileride engeller ortadan kalktığında daha bir gayretle, daha çok çalışacağını düşünmek için en uygun andır.
- Mesela neden senin odanda duran, sen sandalyende ya da çalışma masanda otururken, uzanırken, ya da uyurken, seni bütünüyle gören mutlu bir dolap değilim? Neden değilim? Neyse ki henüz umutlar tükenmiş değil.
- Bugüne dek hiçbir haklı oluşumdan mutlu olmadım. Çünkü her haklı oluşumun özünde; acı, buruk ve kekremsi bir hüzün hikayem vardı. Haklı olduğum her konuda, haklı olmayıp, mutlu olmak isterdim. Çünkü mutlu olmak, haklı olmaktan her zaman daha güzeldi…Kuşkusuz böylece olduğu gibi pencereden baktığında hissettiği o özgür olma duygusunu anımsamak istiyordu.
- Para kazanmanın zorunluluğu söz konusu olduğunda Gregor her defasında kapıdan ayrılıp kendini kapının yanındaki serin divana atıyordu çünkü utançtan ve üzüntüden her yanını adeta ateş basıyordu.
- Gregor dışarıdakilerin ağlayıp sızlanarak onu rahatsız etmek yerine kendi haline bırakmalarının daha akıllıca olduğunu düşünüyordu. Fakat dışarıdakileri huzursuz eden ve bu şekilde davranmalarına neden olan şey, belirsizlikti.
- Pencerenin pervazına tırmanıp koltuğa basarak cama dayanıyordu; herhalde böyle yapmasının nedeni, geçmişte pencereden bakmanın iç dünyasında filizlendirdiği özgürlük duygusunu anımsamasıydı.
- Zira boş bir duvarın görüntüsü kalbine ağır bir yük gibi biniyordu.
- Ve aceleyle evden çıkmışlardı. Dış kapının kapandığı duyulmamıştı; herhalde açık bırakmışlardı, büyük bir felaketin yaşandığı evlerde bırakıldığı gibi.
- Beni üzecek gücü sana verdiğim için kendimden özür dilerim.
- Senin anlamanı sağlayamam, kimsenin kafamda olanları anlamasını sağlayamam. Kendim bile anlamıyorum.
