Otuz Yaşından Önce Mutlaka Dinlenmesi / Okunması Gereken Kitaplar

Otuz yaş, insanın gençliğinin ilk yıllarını geride bıraktığı; bazı kavramları artık hayatında daha da anlamlandırmaya başladığı dönemin başlangıcı… İster klasik olsun, ister kült olsun kitapların, olgunlaşma dönemimize etkisi ise yadsınamaz. “Bir kitap okudum hayatım değişti” demek her zaman mümkün ve gerçekçi olmasa da “keşke daha önce okusaydım ya da dinleseydim” diyebileceğin, okunması gereken kitaplar Storytel’de!

Fahrenheit 451 – Ray Bradbury

Simyacı – Paulo Coelho

Sapiens – Yuval Noah Harari

Tutunamayanlar – Oğuz Atay

Kürk Mantolu Madonna – Sabahattin Ali

Şimdiki Çocuklar Harika – Aziz Nesin

İnsan İnsana – Doğan Cüceloğlu

Manves City – Latife Tekin

Şeker Portakalı – Jose Mauro de Vasconcelos

Küçük Prens – Antoine de Saint-Exupéry

Palto – Nikolay Vasilyeviç Gogol

Nikolay Vasilyeviç Gogol’un 1842 yılında yayınladığı Palto öyküsü, Dostoyevski’ye “Hepimiz Gogol’un Palto’sundan çıktık” dedirtecek kadar önemli bir klasik. Gogol bu kısa öyküsünde sıradan ve basit hayatlar yaşayan “küçük adam”ı kahraman olarak seçiyor. Gogol, binbir zorlukla aldığı yeni paltosu hayatının merkezi haline gelen Akakiy Akakiyeviç’in öyküsünü anlatırken aslında Rus toplumunun yaşadığı toplumsal eşitsizliklere yönelik sarsıcı bir eleştiri getiriyordu. Bu yüzden de yayınlandığı dönemde büyük tepki aldı ve Rus insanını aşağılamakla suçlandı. Ancak Palto, Rus edebiyatının temel taşı olacaktı.

Bin Dokuz Yüz Seksen Dört – George Orwell

George Orwell’in 1949 yılında yayınladığı romanı, kısa süre içinde distopya edebiyatının en tanınmış klasiklerinden biri haline geldi. Orwell’in alegorik – politik anlatısı o kadar popülerleşti ki kitap, sanatta, politikada hatta gündelik hayatta bir referans haline geldi. Büyük Birader, düşünce polisi kavramlar bu kitapla hayatlarımıza girdi. Orwell, bütün insani eylemlerin yasak olduğu totaliter bir toplumu anlattığı çok tartışılan kitabıyla, bu distopyanın çok da uzak olmadığı konusunda insanlığı uyarmak istemişti.

Satranç – Stefan Zweig

20. yüzyılın en büyük yazarları arasında gösterilen Avusturyalı Stefan Zweig, en tanınmış eserlerinden biri olan Satranç’ı 1941’de Brezilya’da sürgündeyken yazdı. Bir gemi yolculuğu sırasındaki bir satranç maçıyla başlayan uzun öykü, karakterlerden birinin satrancı nasıl öğrendiğinin anlaşılmasıyla derin bir psikolojik ve politik boyut kazanıyor. Zweig, Gestapo’nun eline düşen bir insanın psikolojik direnişini anlattığı kitabını bitirdikten kısa süre sonra intihar etmişti.

Dönüşüm – Franz Kafka

40 yıllık kısa yaşamında dünyanın en büyük yazarları arasına girmeyi başaran Franz Kafka, en tanınan başyapıtı Dönüşüm’ü 1915’te yazdı. Bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş bulan Gregor Samsa’nın öyküsü, kısa sürede bir modern klasik haline geldi. Kafka’nın gerçekçilik unsurlarıyla gerçeküstü hatta fantastik unsurları tuhaf biçimde birleştirdiği başyapıtı, hala tartışılıyor ve ilgiyle okunmaya devam ediyor. 

Altıncı Koğuş – Anton Çehov

Dünyanın gelmiş geçmiş en büyük öykücülerinden biri olan Anton Çehov, en ünlü uzun öykülerinden biri olan Altıncı Koğuş’u 1892 yılında yayınladı. Öykü kısa sürede büyük bir yankı uyandırdı. Çehov, bir taşra kasabasındaki bir akıl hastanesinde geçen bu uzun öyküsünde, eğitimli bir hastayla doktoru arasındaki felsefi çatışmayı anlatıyor. Hastaların yaşadığı zorluklara ve haksızlıklara kayıtsız kalan doktor, yanılgısını anladığında artık iş işten geçmiş olacaktır. Aslında Çehov bu öyküsüyle, ülkenin sorunlarıyla ilgilenmek yerine onları uzaktan izlemeyi tercih eden Rus aydınlarının tutumunu eleştiriyordu. 

Drakula – Bram Stoker

Bram Stoker, gelmiş geçmiş en büyük başyapıtlardan biri olan efsanevi Dracula romanını yedi yıllık bir çalışmanın sonunda, 1897 yılında yayınladı. İngiliz bir avukatın Transilvanya’daki Kont Dracula Şatosu’na gidişiyle başlayan, tüyler ürperten bir deniz yolculuğundan sonra İngiltere’de devam eden bu büyük klasik pek çok kez sinemaya ve televizyona uyarlandı. Yazılışından yıllar sonra bile hala okurları büyülemeye devam ediyor.

Sherlock Holmes / Kızıl Dosya – Arthur Conan Doyle

Dünyanın gelmiş geçmiş en ünlü, en başarılı ve en yetenekli dedektifi Sherlock Holmes’un okurla tanıştığı ilk roman! Sir Arthur Conan Doyle, bu unutulmaz kahramanın öyküsünü ilk kez 1887 yılında gazetede yayımlatmış ve kısa süre içinde Sherlock Holmes polisiye edebiyatın vazgeçilmez ismi haline gelmişti. Sherlock Holmes ilk macerasında bir yüzük, bir kol saati, bir kitap ve duvara kanla yazılmış bir nottan yola çıkarak bir cinayeti aydınlatmaya koyuluyor. Müthiş bir dostluğa ve ortaklığa adım atacağı sadık dostu Dr. Watson’la da bu macerada tanışıyor. 

Genç Werther’in Acıları – Johann Wolfgang von Goethe

Dünya edebiyatının devlerinden biri olan Goethe, bütün dünyada en çok okunan klasiklerden biri olan Genç Werther’in Acıları’nı yazdığında henüz 25 yaşındaydı. Yayımlandığı dönemde büyük bir efsane haline gelen romanın birçok intihara yol açtığı iddia edilmiş, Werther’in giydiği mavi frak, sarı yelek ve çizmeden oluşan kostümü moda haline gelmişti. Genç Werther’in Acıları, tutkulu bir ressam olan Werther’in dostu Wilhelm’e yazdığı mektuplardan oluşuyor.

Yeraltından Notlar – Fyodor Dostoyevski

Tüm zamanların en çok okunan ve tartışılan romanlarından biri olan Yeraltından Notlar ilk kez 1864 yılında basıldı. Yayımlandıktan sonra yalnız Rusya’da değil bütün dünyada büyük tartışmalara neden oldu, pek çok yazarı ve fikir akımını derinden etkiledi. Dostoyevski bu romanıyla insanın iç dünyasına ve karanlık yönlerine odaklandı, yapay bir iyimserlik ve insancıllık yerine insanın özündeki kötücüllüğü gösterdi. Öyle ki ünlü düşünür Nietzsche romanı anlatırken “Yeraltından Notlar, hakikati kanla haykırır” diyordu.

Ütopya – Thomas More

Ütopya’da, her şeyin herkese ait olduğu bu yerde, insanlar, bütün ihtiyaçlarının karşılanacağından eminler. Orada zengin de yoktur fakir de. Kimsenin hiçbir şeyi yoktur, ancak herkes zengindir. Bundan daha büyük bir zenginlik olabilir mi? Günlük ekmeğin peşinde koşmadan, oğlunun sefalet içinde yaşayacağını düşünmeden, kızının çeyizi için endişe duymadan, herkesin; kadınların, çocukların, torunların, torunlarının torunlarının ve daha sonraki kuşakların mutlu bir yaşam süreceğinden emin olarak…

Ünlü İngiliz filozof ve devlet adamı Thomas More, aklındaki ideal toplum düzenini ayrıntılarıyla anlattığı Ütopya isimli kitabını 1516 yılında yayımladı. Bu kitapla insanlığa eşitlikçi bir ütopyanın yanında, “var olmayan ülke” anlamına gelen “ütopya” kavramını da hediye etmiş oldu. Ütopya, yazıldığı günden bugüne pek çok sanat eserine ve akımına, fikir akımlarına hatta siyasi hareketlere ilham vermeye devam ediyor.

Böyle Söyledi Zerdüşt – Friedrich Nietzsche

Yazılarımın havasını soluyabilen, bunun bir yüksek yer havası, sert bir hava olduğunu bilir. Felsefe, bugüne dek anladığım yaşadığım gibisi, yüksek dağda, buz içinde gönüllü yaşamaktır.

İnsanlık tarihinin en önemli düşünürlerinden Friedrich Nietzsche, başyapıtı Böyle Söyledi Zerdüşt’ü ilk kez 1883 yılında yayımladı. Yalnız içerdiği fikirlerle değil üslubuyla da fark yaratan bu kitap için Nietzsche “Yazılmış en yüce kitap, insanlığa şimdiye dek verilen en büyük armağan” diyor. Çoğunlukla aforizmalardan oluşan, şiirsel denebilecek bir üslubu benimseyen ve edebiyatla felsefe arasında salınıp duran Böyle Söyledi Zerdüşt, içerdiği sarsıcı fikirlerle bugün hala dünyanın dört bir yanında okunmaya ve tartışılmaya devam ediyor.

Denemeler – Montaigne

…Hayattan sonra ölümdesiniz, ama hayatta iken ölmektesiniz. Ölümün, ölmekte olana ettiği ise, ölmüş olana ettiğinden daha acı; daha derin; daha can yakıcıdır.

Montaigne’in tüm hayatı boyunca yazmaya devam ettiği ve nihayetinde tek bir kitap haline getirilen Denemeler, toplamda 104 adet denemeden meydana geliyor. Yazar; ölüm, aylaklık, vicdan, töre, cinsellik, arkadaşlık, gelenekler, kader, insan davranışları, kitaplar gibi birçok mesele hakkında ufuk açıcı bilgiler veriyor ve bunlar üzerine akıcı bir biçimde otantik yorumlar getiriyor. 

Montaigne çağının diğer alelade deneme yazarları gibi taraflı değil. Latincenin bilgin dünyasından alıntılarla değerlendirmelerini güçlendiren, objektif, insanın her yerde insan olduğunu iyi bilen bir yorumcu. Onun insanoğluna yönelik algısı, geçmişte sayısız filozofun ve ayrıca Dostoyevski’nin Karamazov Kardeşler romanında kullandığı, aslı Kartacalı şair Terentius’a ait olan şu eski özdeyişle özetlenebilir: “Homo sum humani nihil a me alienum puto.” Yani insani olan hiçbir şey bana yabancı değildir. Bu şiarla yazılarını kaleme alan Montaigne’in her defasında hümanist edebiyatın güçlü kalemi sıfatıyla parmakla gösterilmesi hiç tesadüf değil. Yediden yetmişe her bireyi yakından ilgilendiren konuları ustalıkla çözümlemesi, aydınlatması ve felsefi bir açıklığa kavuşturması Denemeler’i, yayımlanmasının üzerinden 5 koca asır geçmesine rağmen halen capcanlı tutuyor. 

Savaş ve Barış 1. Cilt – Lev Tolstoy

‘’Öleceksin ve her şey bitecek. Öleceksin ve her şeyin cevabını öğreneceksin ya da sormayı bırakacaksın.’’ Lev Tolstoy’un başyapıtı olarak nitelendirilen Savaş ve Barış, tema zenginliği ve incelikle dokunan konusu ile klasikleşmiş bir eser. Rusya ve Fransa arasında geçen yıllarca süren savaşları konu alıyor gibi gözükse de aslında eser, bu savaşlar üzerinden evrensel temalar ve karakter tahlilleri ile dolu. Dünya klasikleri denince akla ilk gelen eserlerden olan Savaş ve Barış, roman olmanın ötesinde aynı zamanda bir tarih kitabı, felsefi göndermeler taşıyan sosyolojik bir inceleme gibi nitelikleri ile Tolstoy’un anlatım zenginliğini ve gücünü gözler önüne seriyor. Eserde kendisi de bir Kırım gazisi olan Tolstoy bizlere savaşın toplumlar üzerindeki telafisi imkansız yıkıcı etkilerini gösteriyor.

Gurur ve Önyargı – Jane Austen

Dünyayı tanıdıkça hoşnutsuzluğum daha da artıyor; her geçen gün insan karakterinin tutarsızlığına ve akıllı, duygulu görünenlere bile güvenilmeyeceğine olan inancım güçleniyor.

İngiliz Yazar Jane Austen’ın ikinci romanı olan Gurur ve Önyargı, defalarca sinema veya TV uyarlaması olan kült bir roman. Austen, romanlarında İngiltere’nin orta sınıfına ve soylularına ayna tutar. Bu romanı da orta sınıf Bennet ailesinin hayatına odaklanıyor. Evlilik çağında beş kızı olan Bennet ailesinin annesi bayan Bennet kızlarının evlenmesine dair ümitsizdir. Romanın geçtiği dönemde genç kızlar varlıklı ailelerin çocukları ile evlendirilmektedir. Kitabın hikayesi, zengin bir bey olan Charles Bingley’nin Netherfield Park malikânesini kiralaması ile hareketlenmeye başlar. Bir baloda Bingley, Bennet ailesinin en büyük kızları olan Jane’e ilgi gösterir. Bay Bingley baloda yalnız değildir; yakın arkadaşlarından Bay Darcy de yanındadır. Kitap boyunca gururlu bir adamın, kadının aşkıyla nasıl bir dönüşüm geçirdiğine şahit oluyoruz.

Hayvan Çiftliği – George Orwell 

Hayvan Çiftliği’nden çıktığımızda aklımızda kalan tek cümle ise, “Bütün hayvanlar eşittir, ama bazı hayvanlar daha eşittir.

Asıl adı Eric Arthur Blair olan George Orwell’in en bilinen eserlerinden biri haline gelen Hayvan Çiftliği, tam anlamıyla distopik bir eser. Toplumsal kritisizm temelinde eserler kalem alan yazarın totaliter rejimlere yönelik aleyhtarlığı ve demokratik bir sosyalizmi desteklediği biliniyor. Bu eserde de sosyalizmin gelebileceği totaliter yapı, Hayvan Çiftliği alegorisi ile tasvir ediliyor. Sanılanın aksine roman yalnızca kapitalist sistemi değil, otokratik komünist rejimi de eleştiri yağmuruna tutuyor. Eserdeki koyun eşek gibi karakterler aslında birer sembol. Mesela koyunlar sorgulamayan ve ezberci kesimi sembolize ederken, eşekler münevver kesimi sembolize ediyor. Modern klasikler arasında çoktan yerini almış bu politik taşlama, özgürlük temelli ideolojilerin bile nasıl totaliter bir rejime evrilebileceğini en etkileyici biçimde tasvir eden kurgusal hicivlerden biri.

Hayvan Çiftliği‘ni Storytel’de Okan Bayülgen‘in sesinden dinleyebilirsin.

Hamlet – William Shakespeare

Deliliğin insana bulduruverdiklerini

Sağlam akıl yumurtlayamaz kolay kolay.

Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu!

Shakespeare dendiğinde neredeyse herkesin aklına gelen eserlerden biri olan Hamlet, yazarın aynı zamanda en uzun oyunu. Bizi 1600’lü yıllara götüren tragedya türündeki bu eserin kuzey masallarına dayanan bir hikayesi var. Oyunda, Danimarka prensi Hamlet’in babasının, amcası Claudius tarafından kalleşçe öldürülmesi ve annesi Gertrude ile dünya evine girmesinin intikamını alması anlatılıyor. Bu unutulmaz eser sayesinde taht kavgası, aşk ve iktidar ilişkileri gibi evrensel temaların ve insan tepkilerinin dönem fark etmeksizin süregeldiğini görüyoruz. Karakterlerin derinliği ve eserin incelikle dokunan tiyatral yapısı, birçok felsefi ve etik soruyla karşı karşıya kalmamıza sebep oluyor. İhanetin, intikamın, iktidarın hiç değişmeyen yönlerini öğreten kitabın sesi asırları aşıp günümüze ulaşıyor. İngiliz Edebiyatı’nın en etkileyici eserlerinden biri olan Hamlet ile her edebiyat sever tanışmalı.

Martin Eden – Jack London

Hayat sanki ciddi çabalar ve kısıtlamalardan ibaret bir mesele değil de fırıldak gibi döndürüp oynanacak, pervasızca yaşanıp tadı çıkarılacak, aynı pervasızlıkla da bir köşeye atılacak bir oyuncak gibi görünüyordu göze.

Martin Eden fakir bir denizci. Ancak özünde bir ahmak, bir zalim değil. Eğitimsiz ve alt tabakadan birisi olan Martin Eden, zamane toplumunun üst tabakasından olan Morse ailesinin piyanist ve edebiyat mezunu genç kızı Ruth Morse’a, tesadüf sonucu katıldığı bir akşam yemeğinde hiç beklemediği halde gönlünü kaptırır. Soylu kişilerin katıldığı bu davetteki güya kültür dolup taşan diyaloglardan etkilenen Martin, kendisini o günden sonra donanımlı bir insan haline getirmeye adar. Daha az uyumaya ve çok okumaya başlayan Martin’in bilişsel farkındalığı artış gösterir. Bunun bir yan etkisi olarak bir süre sonra bu çevrenin samimiyetsizliğinin, gösteriş budalalığının, gizli cehaletinin ve sahte bilginliğinin acı bir yolla da olsa farkına varır. Şimdi önünde açılan yolda bir sürü handikaba, aşkın lanetine, yazarlığını kabul ettirmeye çalışırken çektiği sefalete; üstüne bir de insanların sebebiyet verdiği düş kırıklıklarına katlanmak zorunda kalacaktır. Martin Eden son derece realist bir yükselişler ve düşüşler romanı…

Cehenneme Övgü – Gündüz Vassaf

Birbirimizi anlayamayacağımız korkusuyla, sözcükleri gereğinden çok fazla kullanıyoruz. Konuşmamanın, iletişim kurmayı reddetme anlamına çekilmesinden, kabalık olarak görülmesinden korkuyoruz. Ayrıca çok fazla konuşuyoruz. Sessizlik bizi ürkütüyor. Sessizliği denetleyemiyoruz. Oysa sessizlikte, sezinlediğimiz ama tanımadığımız dürtülerin, özgürlüğün ve gelişigüzelliğin son noktası saklıdır.

Türk yazar ve psikolog Gündüz Vassaf’ın totalitarizm hakikatini güçlü bir psikolojik edebi dille ifşa ettiği bir kitap Cehenneme Övgü. Kitapta toplamda 19 konu var ve her konu kıyısından köşesinden bir şekilde totaliterlik olgusuyla ilişkileniyor. Kitabı okurken edebiyat dünyasında Elias Canetti’nin Kitle ve İktidar çalışmasını akıllara getirmesi muhtemel eser 1992 senesinde kaleme alınmış ancak çok daha önceden yazılsaydı bile okurda, kitabın hala anlaşılır olacağına dair bir sezginin doğması mümkün olurdu, çünkü yazar ortaya koyduğu içerikte baskıcılığın değişmez özelliklerine mercek tutuyor, onu siyasal alandan çıkarıp hayatın birçok alanında tanıtıyor; tiranlığın coğrafya ötesi, millet mezhep fark etmeksizin aynı özellikler gösteren alametlerini tek tek gösteriyor.  

Kendine Ait Bir Oda – Virginia Woolf

Hikmet sahibi bazı kişiler kadınların beyinlerinin sığ olduğunu söylüyorlar; kimileriyse bilinçlerinin daha derin olduğunu. Goethe kadınları el üstünde tutardı; Mussolini ise nefret ederdi. Nereye baksanız erkeklerin kadınlar hakkında düşündüğünü görürsünüz ve hepsi de farklı düşünürler.

Zeki, sivri ve keskin bir iğneleyici mizah dili tercih edilerek ilmek ilmek dokunan, bilinç akışı tekniğine başvurularak kaleme alınmış olan bu feminist manifesto mahiyetindeki kitapta Virginia Woolf, kadınların sözümona “imparatorlukların temelini sarsamadığı” yargısından hareketle, aynı kadınların toplumsal düzeydeki geri bırakılmış veya arka plana itilmiş konumunu lamı cimi olmadan masaya yatırıyor. Kitabın ismine bakılarak ilk bakışta anlaşılabileceği üzere yazarın kitabın başından sonuna dek yaydığı temel teorisi, kadınların özgürlüklerini kazanmalarının ekonomik bağımsızlıklarını elde etmeleriyle mümkün olacağıdır.  Sanılanın aksine bireysel açıdan toplumsal kurallar değil, bireysel haklar kadını özgür kılar. Yazar bu gerçeği, halasından kalan mirasın kendisine tanınan demokratik seçim hakkından çok daha özgürleştirici olduğunu vurgulayarak destekler. Toplumsal konumu yeniden kurmanın kısa yolu ekonomik özgürlüktür ve bu da alegorik olarak “kendine ait bir odanın” tesis edilmesinden başka bir şey değildir. 

Muhteşem Gatsby – Francis Scott Key Fitzgerald

Sonsuz bir güvence veren nadir gülümsemelerden biriydi. Böyle bir gülümsemeyle hayatta en fazla dört beş kez karşılaşılırdı. Gülümsemesi sanki bir anlığına bütün dünyayı kapsıyor, sonra karşı konulmaz bir hükümle gülümsediği kişiye odaklanıyordu.

Yazarın doğrudan doğruya içinde bulunduğu toplumda gözlemlediği, o dönemki artmış hedonizm ve imaj merakını eleştirel ve sonu acı Yunan tragedyalarına yakın bir şekilde noktalanacak biçimde kaleme aldığı kitapta Amerikan rüyası ele alınıyor. Şatafatlı Amerikan rüyasından acı hakikatlerle dolu asıl yaşama uyanışı çok iyi aktaran kitapta hazcılık ve başarı baş karakter olan Gatsby üzerinden ele alınıyor. Lüks evinde şaşmaz biçimde her hafta sonu felekten kırk gece çalan Gatsby, aşık olduğu karşı komşusu Daisy’i maddiyatla büyüleme yollarının peşine düşüyor. Bütün bu süreçte partilemeyi hayatının olmazsa olmaz bir yerine oturtan bohem ve varlıklı kişilerin yaşadıkları Amerikan rüyasının arka planındaki perde aralanıyor. 

Savaş Sanatı – Sun Tzu

Kargaşa düzenden doğar, korku cesaretten doğar, zayıflık güçten doğar. Düzen ya da düzensizlik sayıdadır, örgütlenmededir. Cesaret ya da korkaklık tavırdadır. Güçlülük ya da güçsüzlük görünümdedir.

Adı üzerinde savaşı konu edinen kitap, aslında savaş dışında birçok konuya uyarlanabilecek nasihatler ve taktikler içerdiğinden, bu eserin savaş konusunu aşan stratejileri konu edindiği söylenebilir. Politika, finans, hatta kişisel yaşam…Sun Tzu’nun konuşmaları birçok konuda ele alınabiliyor. Hakkında pek bir bilgi olmadığı için ne zaman doğduğu, öldüğü kestirilemeyen, sadece bazı detaylar ve milattan önce 6. Yüzyılda yaşadığı bilinen, kendi döneminde namı dört bir yana ulaşmış eski bir Çinli bilgin, kanaat önderi ve askeri komutandır Sun Tzu. Bu kitabında Sun Tzu’nun gerek monolog şeklinde aktardığı gerekse minderinin etrafına bağdaş kurmuş birilerinin yönelttiği sorulara cevaben verdiği bilgileri, yorumları, değerlendirmeleri okuyoruz. Manevra, taktik, enerji, arazi, istihbarat gibi farklı etkenleri ve faktörleri başlığına taşıyan on üç bölüme ayrılan kitap tarih, özellikle de askeri tarih severler için bir cazibe kaynağı olsa da okuyucu kitlesinde her kesimden insan bulunabiliyor. Bu niteliği eseri herkes tarafından tanınan, hiç değilse ismen bilinen bir efsane haline getirmiştir.

Don Kişot – Miguel De Cervantes

Pikaresk roman dendiğinde ve elbette ‘bilinen ilk roman’ konusu açıldığında akla ilk önce Don Kişot gelir. Cervantes’in Cezayir’de esir hayatı sürerken kaleme aldığı yapıt, Norveç Nobel Enstitüsü’nde fikirlerini paylaşan 100 ünlü yazara göre tüm zamanların en nitelikli kurgusu.

Don Kişot, eski bir toprak ağası ve asilzadedir. Sıkı bir kitap okurudur ve 50’li yaşlardadır. Satırlarında dolaştığı şövalye romanlarının gerçek olduğunu düşünür. Ona kalırsa kendisi de bir şövalyedir. Bitkin atı Rocinante ve seyisi Sanço Panza ile düştüğü yolda yel değirmenlerine karşı savaş açar. Don Kişot; cılız bir at, şövalyelikten çok uzak bir beden, hassas kalpli bir karakter ve derme çatma savaş aletleriyle gerçekten de bir şövalye olduğunu zanneder. Bir de her şövalye gibi bir maşuk belirlemezse olmaz, noksan kalır. Romantik düşlerini süsleyecek en güçlü aday da aslında kendisini bile tanımayan köylü kızı Dulcinea del Toboso’dur.

Sabırsız, hayalperest, romantik, masum, kaçık, çılgın…Don Kişot sayısız tabirle nitelendirilebilir. Ama özünde Don Kişot, yazarın, dönemin edebiyat dünyasına yönelttiği hicvini ölümsüzleştiren sevimli bir kahramandır.

Prens – Niccolò Machiavelli

İnsanlar ya korkudan ya da nefretten zarar verirler.

Bir prens nasıl bir yönetim anlayışı ve düsturuna sahip olmalı? Devleti istikrar içinde ve kitleleri bir arada tutmak için hangi yolları izlemeli? Güçlülük ve sevecenliğin arasındaki köprüyü nasıl inşa etmeli veya etmeli mi?

Prens, Machiavelli’nin en popüler çalışması olup, Doğuda siyasetname, Batıda ise ‘Mirrors For Princes’ olarak bilinen eserlerin en bilinen örneklerindendir. ‘Mirrors For Princes’ metinleri veya siyasetnameler; kral, prens veya yöneticilere yazılan, öğüt niteliği taşıyan, ders veren, eğitici nutuklardır. Prens de dönemin Avrupa siyaseti, strateji kurmanın doğası ve politik araçların maksimizasyonu üzerinde durur. Güncelliğini hâlen koruyan bu yol gösterici metin, altı çizilmeye değer pek çok ifade barındırıyor.

Bitik Adam – Giovanni Papini

Özgürlüğe ihtiyacım var, yalnız kalmaya ihtiyacım var, tüm utançlarım ve üzüntülerim üzerine kendi başıma uzun uzun düşünmeye ihtiyacım var.

GOG mahlasıyla bilinen İtalyan yazar ve gazeteci Giovanni Papini’nin kaleme aldığı Bitik Adam sıradan denemelerle karıştırılmamalı. Yazarın doğrudan yaşam deneyimlerini aktardığı eser, küçükken dışlanmış ve bir ötekiye dönüşmüş, iç çatışmalarla cebelleşen, nevrotik sayılabilecek, pili bitmiş bir adamdan bahseder. Bu adam, zaman içinde okuma, araştırma, inceleme, sorgulama ve yazma üzerine yoğunlaşır. Kelimelerle dans eden ve kimi zaman boğuşan birine dönüşür bu kişi. Schopenhauer deyimiyle, ‘dünyaya başkalarının gözünden bakma’ konusunda ustalaşır, imgeler dünyasında ne var ne yoksa tüketir ve ansiklopedileri yalayıp yutar. Tükenmiş olan adam bir süre sonra hayallerini asla gerçekleştiremeyeceğini itiraf eder. Ancak yine de idealizmi sürmektedir, bundandır ki dünyayı kurtarma isteği ve öğrenme tutkusu son bulmamıştır. 

Bitik Adam, dış dünyaya yönelik öfke ve küçümseyici bir bakış yöneltir. Sanayi Devrimi sonrası oluşan zoraki çalışkanlık modelinin kimi insanları neye sürükleyebileceğini gözler önüne serer. Adam bitik olmasına bitik ve de biraz agresiftir ama özellikle genç bir okurun bu manifesto çehreli metinden öğreneceği çok şey vardır.

Usta ile Margarita – Mihail Bulgakov

— Her türlü iktidar insanların üzerinde kurulmuş bir baskıdır ve öyle bir zaman gelecek ki, ne Sezar’ın iktidarı olacak ne de başka bir iktidar. İnsan hakikat ve adaletin krallığına geçecek ve burada hiçbir iktidara ihtiyaç duyulmayacak.

Dikkat! Bulgakov’un bu başyapıtı, okuyanda tekrar okuma isteği uyandırabilir. Hristiyan teolojisi, felsefe akımları, kara mizah, büyülü gerçekçilik ve siyasal hiciv öğelerini tutarlı bir biçimde sentezleyen bir romandır Usta ile Margarita. Yazarın; Faust’tan, Gogol’un fantastik komedisinden ve Dostoyevski’nin karmaşık ahlak yaklaşımından etkilendiği besbellidir. Eleştirmenlere göre kitap Antik Latin ve Yunan dünyasında sıkça yazılan, davranışsal ve zihinsel tutumları eleştiren Menippusçu hicivle (Menippean satire) aynı kefededir. ‘Feulletion’ olarak isimlendirilen, gazete köşesindeki politik hicivleri yazma konusunda uzman birinin elinden böyle bir ürünün çıkmasına şaşırmamak gerek.

Usta ile Margarita’nın temaları kolay kolay unutulmaz ve insan psikolojisine işleyen cinstendir. Roman her şeyden önce iyi ve kötünün iç içe geçmişliği ile belirsizliğine vurgu yapar. Cesaret ve korkaklığın karşıtlığına dikkat çeker ve korkaklığın ölümcül bir günah olduğunu ifade eder. Otantik sanatla sahte sanat arasındaki uçurumu gösterir. Dönemin S.S.C.B yönetiminin anlamsız tiranlığını yerden yere vurur. Belki de hepsinden ötesi, ümitvari bir aşkı anlatır.

Eve Dönmenin Yolları – Alejandro Zambra

80’li ve 90’lı yılların Şili’sinde, Pinochet rejimi altındaki ülke büyük bir depreme maruz kalır. Baş karakter olan 9 yaşındaki çocuk bu depremi çok da umursamamış ama okullara ara verilmesine sevinmiştir. Çocuk, deprem gecesinde sokaklara dökülen insanların arasında gözüne çarpan Claudia’ya âşık olur. Claudia ondan, amcasını takip etmesini ister. Okur tüm bu süreçte, yola koyulan çocuğun gözünden Latin Amerika sokaklarını ve politik atmosferini tanıma fırsatı bulur.  

Dublinliler – James Joyce

Kadere karşı gelmenin ne kadar işe yaramaz olduğunu fark etti. Bu, yaşlanmanın kendisine hediye ettiği bilgeliğin ağırlığıydı.

Dublinliler 1914 yılında edebiyat dünyasına kazandırılan ve 15 görece kısa öyküden müteşekkil bir derleme. Bugün parmakla gösterilen ve modern edebiyatın kilometre taşlarından sayılan eser, ilk zamanlarda sadece 379 kopya satabilmişti. Bu satın alımların da 120 tanesi bizzat Joyce tarafından gerçekleştirilmişti.

Dublinliler’de yer alan hikâye konularının buluşma noktası kaçış istencidir. Joyce, doğup büyüdüğü ama bir süre sonra onu canından bezdiren Dublin şehrini bu kitapta resmen bir zindan olarak tasvir eder. Dublin neredeyse, Shakespeare’in Hamlet’inde geçen “Danimarka bir hapishane” lafının yakışacağı kadar bunaltıcı ve zaman zaman karanlık bir kenttir. Joyce bu kitapla aşırı İrlanda milliyetçiliğini tenkit eder. Mr. Mooney, Evelyne, Polly gibi unutulmaz kadın karakterler kurgular. Şehir betimlemeleri ve insan tasvirleriyle hayrete düşürür. Okuru bir anda İrlanda hakkında deneyim sahibi kılan Dublinliler, her yaştan ama özellikle genç yaştan insanların okuması gereken eserler arasında.

Goriot Baba – Honoré de Balzac

Aşk, başarı, para, aristokrasi ve insanın öne çıkma isteğinden söz eden bir romandır Goriot Baba. Paris’te geçen roman, servet sahibi olup kızlarına aşırı düşkün bir babayı anlatır. Eşinin zamansız ölümünün ardından varını yoğunu iki kızının ayaklarının altına seren babanın tüm yaşamı bir adanmışlık öyküsüne dönüşmüştür. Ancak bu fedakarlıkların ve iyi niyetlerin karşılığının alınıp alınamayacağını ve herkesin ahlak anlayışının benzer olup olmadığını zaman gösterecektir.

Goriot Baba, realist türe özgü bir dünya klasiği. İsminden de anlaşılacağı üzere babalık hissiyatına yoğunlaşan klasik, geniş bir karakter kadrosuna ve tarifsiz bir finale sahip.

Walden: Ormanda Yaşam – Henry David Thoreau

Bu nefis bir akşam, tüm vücudum bir duyu or­ganına dönüşmüş ve her gözenekten keyif damıtıyor. Doğanın içinde tuhaf bir özgürlükle hareket ediyorum, doğanın bir parçasıyım.

Sivil itaatsizlik fikrinin mimarlarından Thoreau, Walden’de, insanın doğaya yönelmesi gerektiği iddiasını temellendirir. Düşünce dünyasını transandantalist felsefeye dâhil eden yazar, Walden Gölü yakınlarında mütevazı bir kulübe inşa eder. Tabiatla iç iç içe, yürüyüşler yapıp kendisini dinleyerek yaşayan yazarın, bu yaşam tarzının olumlu yanlarını görmesi geç olmaz.

Walden’de Thoreau, insanın doğada kendi kendisine yetecek kaynakları bulabileceğini ifade eder ve bundan fazlasını kapsayan tüketimlerin zararlarından dem vurur. Eğitim, din, teknoloji gibi konular hakkında ne düşündüğünü açıklar. Eser boyunca kırsal yaşamı betimleyen yazar, ortaya bir doktrin koymaktan ziyade politik ve felsefi bir tez oluşturur. Doğal yaşamın, köhnemiş toplumsal yaşamın sorunlarını çözebileceği görüşündedir.

Adsız Sansız Bir Jude – Thomas Hardy

“Seni unutmayacağım, Jude” dedi, gülümseyerek, araba hareket ederken. “Uslu çocuk ol, hayvanlara kuşlara hep iyi davran ve okuyabildiğin kadar oku.

Jude Fawley, küçüklüğünden beri ağır bir hayat mücadelesi vermektedir. Özünde iyi niyetli, masum, dürüst ve hatta saf bir profil çizen Jude, bir dizi yanlış karar alır. Evlenmemesi gereken Arabella ismindeki kişiyle evlenir, yapmaması gereken eylemlerde bulunur. Sonunda tüm bunlar çığ gibi büyüyüp üzerine gelir ve tüm çaresizliği ve umutsuzluğuyla kalakalır. Üstüne bir de doğru düzgün bir eğitim almak isterken sınıfsal ayrımın soğuk duvarlarıyla karşılaşır. Cilt cilt kitaplar okuyup hayaller kurmasına rağmen bir profesör yüzünden şevki kırılır.

Adsız Sansız Bir Jude, Hardy’nin en kasvetli romanı kabul edilir. Hardy bu roman ile evlilik kurumunu ve dönemin toplumsal dinamiklerini eleştirir. O dönem, yazarın en çok eleştirilen bu romanı, aynı zamanda son romanıdır.

Bir Borsa Spekülatörünün Anıları – Edvin Lefevre

Bir musibet bin nasihatten iyidir, demişler. İnsan para kaybetmemek için ne yapması gerektiğini anlayınca, para kazanmak için ne yapması gerektiğini de anlamaya başlıyor.

Bir Borsa Spekülatörünün Anıları, 1900’lü yılların başında New York Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem, daha doğrusu spekülasyon yapan Livermore’un deneyimlerini içerir. Jesse Livermore, bu kitapta ilgililerine, borsanın en temel kural ve ilkelerini öğretmenin yanı sıra kritik tüyolar da verir. Değerlerin nasıl ve neden düşüp çıktığını, yatırım stratejilerini ve özetlemek gerekirse A’dan Z’ye bir borsa çizgisini öğretir. 

Okunması Gereken En İyi Kitaplar Storytel’de

Edebiyat tarihinde her yaştan ve kimlikten insana hitap eden, dönüştürücü, değiştirici eserler ve metinler vardır. Klasisizm, natüralizm, romantizm gibi edebiyat akımları hep bu türden kitapları ortaya çıkartma eğilimindedir. Sen de evrensel olarak insanın acısını ve mutluluğunu yansıtan kitapları okumaktan hoşlanıyorsan doğru yerdesin. Otuzuncu yaş gününe kadar muhakkak okuman gereken, kişiliğine büyük katkılar yapabilecek olan evrensel kitaplar Storytel’de.

Dünya KlasikleriE-kitapKitap TavsiyeleriOkunması Gereken KitaplarSesli KitapTürk Klasikleri