Yeraltı edebiyatı, adından da anlaşılacağı üzere aykırı ve bambaşka bir edebiyat türü. Özellikle XX. yüzyılın ilk yarısında, Beat Kuşağı ile ilk örneklerini veren yeraltı edebiyatı, doğrudan doğruya gerçek hayat tarafından şekillendirilir. Peri masallarının, idealize edilmiş kahramanların, mutlu sonların ve alelade aşk öykülerinin yer almadığı yeraltı edebiyatında daima çarpıcı gerçekler bulunur. Erotizm, şiddet, alkolizm, uyuşturucu, sefalet, işsizlik, politika, evsizlik, nefsani içgüdüler bu gerçeklerden yalnızca bazılarıdır.
Yeraltı edebiyatı kategorisine dâhil edilen eserlerdeki ötekileştirilen kimseler ve dile getirilmekten çekinilen konular temel motifleri oluşturur. Yeraltı edebiyatı romanları John Fante’den beri genellikle yalın bir üslupla kaleme alınmıştır. Ayrıca argo ibareler ve rahatsız edici bulunabilen öğeler içerir. Her hâlükârda okura unutulmaz ve gerçek bir deneyim yaşatır.
Storytel’de nihilist Rus yazını veya Gotik edebiyat gibi yeraltı edebiyatının ilkleri ile tanışabileceğin gibi yeraltı edebiyatının çağdaş eserlerini de dinleyebilirsin. İşte Storytel’de yer alan yeraltı edebiyatı dokulu eserlerden bazıları.
Ölmek – Arthur Schnitzler
Seslendiren: Bahadır Buyruk
Biz oraya ait değiliz. Bizim için sevinç, renkli ışıklar, şarkılar söyleyen genç ve gülen insanlar yok artık. Bizim yerimiz, eğlence sesinin gelmediği ve yalnız olduğumuz bu yerdir. Biz buraya aitiz.
Aşıklar birbirlerine evlenme teklif ederler ve yer yer “benimle yaşar mısın?” diye sorar, birbirlerinden onay alırlar. Ölmek eserinde ise şu soru var: “Benimle ölür müsün?”
Felix’in Marie’ye sorduğu bu soru ikisinin de yaşamlarını değiştirecek bir iksire dönüşecek. Ölümcül bir hastalığa yakalanan Felix, onu canından çok seven Marie’nin de kendisiyle birlikte ebedi istirahata yatmasını ister. Felix’in isteği aşk arzusuyla yanıp tutuşan birinin estetik bir talebi midir yoksa bencilce bir yakarış mı? Narsistçe bir istek midir yoksa aşk duygusunun doğal bir sonucu mu? Ölmek, aşkın ve benliğin karanlık yanlarına dair kısa bir anlatı.
Ağır Roman – Metin Kaçan
Seslendiren: Okan Bayülgen
Çocukluğunu ve geçmiş zamanı tuval üzerinde satın alan Reco, çizdiği resimlere öyle bir bağlandı ki gecenin ve gündüzün anlamını kaybetti. Gün ışığı almayan odada tuvalin, fırçanın ve paletin arasına girip hayalleri arasında kayboldu.
Aylaklar, bitirimler, fahişeler, kabadayılar, ağır abiler, tinerciler… Renkli ve tehlikeli bir dünya olan Kolera mahallesinin sakinleri sevgi, umut ve aşk ile negatif olan her şeyi bir arada gözlemliyorlar. İntihar, cinayet, adaletsizlik kol geziyor. Köyden gelmiş ailelerin kadınları camdan dışarısını korkuyla seyrediyor, dışarıya adım atamıyor. Mahallenin yavaş yavaş ölmesi karşısında, alt kültürden beslenen bir gettoda yaşam süren insanların elleri kolları bağlı. Gli Gli Salih, Arap Sado, Reco ve Berber Ali ise mahallede kalan son kalenderler. Gayriahlaki yaşamayı seçmeyen bu kişiler, Kolera’ya dadanan halı hırsızlarını ve esrarengiz bir katili bulmanın peşindeler.
1997 yılında aynı isimle beyazperdeye de uyarlanan Ağır Roman, renkli bir drama manzarası sunan, Türkçe dilinde yazılmış ilk gerçek yeraltı edebiyatı romanı. Bir yandan politik göndermeler yapan, öte yandan sosyokültürel referanslar veren eser, bol argo içeren ve sokağın içinden çıkagelen bir kurguya sahip.
Uykusuzluk – Henry Miller
Seslendiren: Levent Ünsal
Uykusuzluk eserindeki 76 yaşındaki ana karakter, Hoki Tokuda isimli Japon bir kadına aşık olur. Güzelliğiyle Miller’ı büyüleyen Hoki Tokuda, bir kabare sanatçısıdır. Miller, olanaksızlığı besbelli olan sevdası uğruna Japonca öğrenmeye karar verir. Üstüne üstlük Tokuda’nın çalıştığı bara rutin olarak uğramaya başlar. Tokuda’nın yakınındaki erkeklerden onu kıskanır ve ümitsizlik içinde sevdasına bir karşılık bekler. Şimdi uykusuz geceler onu beklemektedir.
Uykusuzluk, aşk duygusunu tüm samimiyetiyle ve çarpıcılığıyla aktarabilmeyi başaran bir kitap. Yaşamın içinden, yaşama sevincini dirilten bir eser.
Kinyas ve Kayra – Hakan Günday
Seslendiren: Onur Çobanoğlu
Kayra’yla aynı kulvarda koşmuyorduk. Kötülüğümüzün, hayata kör bakışımızın nedeni aynı değildi. Onun acısı ve acımasızlığı romanlardaki gibiydi. İnsani bir tarafı yoktu. Kayra olmasının, içinde beslediklerinin dışında gözle görülür bir nedeni yoktu…
Türkçe dilindeki ciddi anlamda ilk yeraltı edebiyatı örneği olarak görülen Kinyas ve Kayra, moderniteden kaçan iki dostun öyküsü. 20’li yaşlarında olan, uyumsuz, köksüz ve amaçlarını yitirmiş bir ikili… Bağ kuramadıkları çevrelerinden ve moderniteden firar etmek için evden kaçan iki arkadaş, karanlık yollara girecektir. Şiddet dolu ve yasa dışı bir dünyaya tutunmaya çalışacaklardır.
Aylak Adam – Yusuf Atılgan
Seslendiren: Kerim Altınbaşak
Tutamak sorunu. İnsanın bir tutamağı olmalı. Dünyada hepimiz sallantılı, korkuluksuz bir köprüde yürür gibiyiz. Tutunacak bir şey olmadı mı insan yuvarlanır.
Bir tür ‘bunalım edebiyatı’ örneği sayılan Aylak Adam, Anayurt Oteli ile birlikte Yusuf Atılgan’ın şaheserlerinden biri. İlk basımı 1959 yılında gerçekleştirilen eser, Yunus Nadi İkincilik Ödülü’ne layık görüldü. Türk edebiyatının en çarpıcı ve bireyci kurguları arasında gösterilen Aylak Adam’da, Bay C isimli mirasyedi bir karakterin yaşantısını okuruz.
Sosyal dünyadan kopmuş, yalnız ve aydın bir kişilik olan Bay C, gerçek aşkı aramaktadır. Dinmeyen huzursuzluğu onu başka dünyaları tanımaya sevk etmektedir. Bu süreçte İstanbul’un eğitim, kültür ve sanat çevrelerine girip çıkar. Aylak Adam, Bay C üzerinden bohem yaşamı tanıtır ve sorgulatır.
Ölü Bir Evden Hatıralar – Fyodor Dostoyevski
Seslendiren: Ahmet Sarsılmaz
Bir amaç ve içinde bu amaca ulaşma isteği olmadan hiç kimse yaşayamaz. Amacını, umudunu kaybedenler de çoğu kez korkunç birer canavar kesilirler…
Aleksandr Petroviç Goryancikov, soylu bir aileden gelen varlıklı biridir. Hapishanedeki yaşantıyı derinden tanıma fırsatı edinir ve mahkumların psikolojisini gözlemler.
Yarı otobiyografik sayılabilecek Ölü Bir Evden Hatıralar, yaşamı mahkûm gözünden anlatan bir roman. Önce ölüm cezasına, sonra Çar tarafından dört yıllık kürek cezasına çarptırılan Dostoyevski, hapishane şartlarını derinlemesine gözlemlemiş bir yazar. Ölü Bir Evden Hatıralar’da yazar yaşadıklarını, gördüklerini ve olayları betimleme yeteneğini tüm etkileyiciliğiyle gözler önüne seriyor. Adalet, ödül-ceza diyalektiği, özgürlük, yaşam kavramlarını yeniden sorgulamanızı sağlıyor.
İnsanlığımı Yitirirken – Osamu Dazai
Seslendiren: Timuçin Esen
Görünürde her zaman gülümsüyor olsam da içeride çaresiz bir mücadeleyle debeleniyordum, bir ipte yürüyordum, ter içindeydim, onları eğlendirdikçe felaket ihtimali her an yaklaşıyordu.
Savaş sonrası Japonya’nın bir adasında hem savaşın hem modernitenin hem de post-endüstriyel çağın getirdiği bir kasvet vardır. Bu kasvet bulutunu yerli yerinde tanımlayan, betimleyen ve bireyleşme sorununu masaya yatıran yazarların başında da şüphesiz Osamu Dazai gelir.
İnsanlığımı Yitirirken, Dazai’nin magnum opus niteliğindeki eseridir. Tüm Japonya’da ve dünyanın birçok yerinde övgüyle bahsedilen bu kitap temelde, yabancılaşma ve yıkım üzerine odaklanır. Hiper bireyleşmeyi, toplum karşıtlığını ve eskilerin ‘frenkmeşreplik’ diye isimlendirdiği Batı yanlılığını eleştirir.
Kitabın konusu ise şöyle özetlenebilir: Toplumun bir parçası olamayan ve aristokrat bir aileden gelen Oba Yozo, kimliğini şaklabanlık yapmakta bulur. Çocukluğunda ailesini güldürmek için yaptığı soytarılıklar, büyüdüğünde geyşa flörtlerine, alkolizme, intihar teşebbüslerine dönüşür. Yozo’nun birey olmaya dair fikirleri darmadağınıktır ve tam anlamıyla bir keşmekeştir. Çareyi kendi içinde değil, yine dışarıda ve başka insanlarda ararken, bir taraftan yiten insanlığını kurtarmaya çalışacaktır.
Malafa – Hakan Günday
Seslendiren: Murat Eken
Düşünce, insanın ölümsüz olan tek organıdır. Sonsuza kadar, yeryüzünün sırtında zıplayan tenis topu gibi, bir kafatasından diğerine çarpar.
Antalya şehrinde konumlanan Topaz Jewellery Center, yeryüzünün en büyük kuyumcusu. Pahalı mücevherlerle dolu olan dört katlı kuyumcu merkezi, sahtekârlıkların ve pazarlanabilir düşlerin de beşiği aynı zamanda. Laf ebeliğinde ihtisas yapmış, müşteriyi büyülemesini iyi bilen Eser Kozan ise anlatıcı konumundaki karakter. Tezgahtar Kozan, ‘insanın turist, tezgahtarınsa şeytan’ olduğunun bilinciyle, çarpıklıklar ve argoyla beslenen bu dünyaya girmenizi sağlayacak bir portal açıyor.
Malafa eserinde Günday, turizm sektörü üzerinden bireysel varoluşu, Türkiye’yi ve yeryüzünü anlatıyor. Mülkiyeti sorunsallaştırıyor, Doğu-Batı düalizmini anlaşılır kılıyor ve yeni çağa bir darbe vuruyor.
Merhume – Murat Uyurkulak
Seslendiren: Gürsu Gür
Azat olan bir köle ile kurtarıcısı, belli ki dünyanın her yerinde, her daim heyecan verici ve cezbedici bir hikayeydi. Öyle ya, dünyada köleden bol, kurtarıcıdan az ne vardı?
Varlıklı bir şahsiyet ve matematik dâhisi olan Alper Kenan, Davut Vahdet ve Hilmi Şerbet ile birlikte polis departmanlarının çözmekte zorlandığı kriminal olaylar üstüne eğiliyorlar. Merhume’de kapkaranlık dünyalar, vazgeçilmiş yaşamlar, metalaştırılan kadınlar, yıkılmış değerler var. Bir de kitabın sonunda hayret verici bir sürpriz var.
En Etkileyici Yeraltı Edebiyatı Eserleri Storytel’de
Yeraltı edebiyatının yerli ve yabancı örneklerini, ilklerini ve enlerini sesli kitap olarak keşfetmeye ne dersin? En etkileyici, unutulmaz ve kült hâline gelmiş yeraltı edebiyatı eserleriyle Storytel’de tanışabilirsin.
Kitap ÖnerileriOkunması Gereken KitaplarRoman
