Yuval Noah Harari Sevenlerin Okuması Gereken Kitaplar

Bildiğimiz şekliyle Homo Sapiens bir asırda yok olacak.

Özellikle Sapiens: Hayvanlardan Tanrılara (2011), Homo Deus (2015) ve 21. Yüzyıl İçin 21 Ders (2018) eserleriyle küresel çapta tanınan Yuval Noah Harari, popüler bilimin gerekliliği olarak anlaşılır bir dille yazdığı ve antropolojiyle beraber biyolojik evrimden hareket ettiği çalışmalarıyla ezber bozan bir yazar.

Bu yazımızda Yuval Noah Harari kimdir, eserleri nelerdir ve Harari sevenlerin beğenebileceği yazarlar ile yazarın bizzat okumanı tavsiye ettiği kitaplardan bahsedeceğiz.

Yuval Noah Harari Kimdir?

24 Şubat 1976, Kiryat Ata’da doğan Yuval Noah Harari, İsrailli bir tarihçi ve entelektüeldir. Kudüs İbrani Üniversitesi Tarih Bölümünde profesör olarak görev yapan Harari, son zamanlarda dünya çapında büyük bir okuyucu kitlesine ulaşan bilim temalı kitapları ile popülerliğe ulaşmıştır. Sapiens: İnsanlığın Kısa Tarihi (2014), Homo Deus: Yarının Kısa Tarihi (2016) ve 21.Yüzyıl İçin 21 Ders (2018) kitaplarının yazarı olan Harari, insanlık tarihine homo sapiensin evrimini inceleyerek başlar ve 21. yüzyılın teknolojik gelişmelerine kadar detaylı bir inceleme yapar.

Harari, sıradan bir çocuk olarak büyümedi. Sekiz yaşından itibaren Hayfa’da bulunan Leo Baeck Eğitim Merkezi’nde üstün zekâlı çocuklara eğitim veren bir sınıfta eğitim gördü. 17 yaşına geldiğinde ise Kudüs İbrani Üniversitesi’nde Tarih ve Uluslararası İlişkiler alanlarında öğrenimine başladı. 1993 – 1998 yılları arasında Kudüs İbrani Üniversitesi’nde Ortaçağ Tarihi ve Askeri Tarih konularına yoğunlaştı. Doktorasını 2002 yılında Oxford’daki Jesus College’dan alan Harari, doktora sonrası çalışmalarını 2003 – 2005 yılları arasında Yad Hanadiv Fellow’u olarak Tarih alanında yaptı. Harari, doktorasını yaparken, düşüncelerinde büyük etkisi olduğunu ifade ettiği Jared Diamond’ın yazılarıyla tanıştı.

Yuval Noah Harari, 2009 ve 2012 yıllarında olmak üzere iki defa Polonsky ‘Yaratıcılık ve Özgünlük’ Ödülü’nü kazandı. 2011’de, Askeri Tarih’le ilgili yazdığı makalelerle Askeri Tarih Derneği tarafından verilen Moncado Ödülü’nü kazandı. Yazar, 2012 yılında Genç İsrail Bilimler Akademisi’ne seçildi. 2017’de Homo Deus eseri yılın en etkili kitabı seçilerek Handelsblatt tarafından verilen Almanya Yılın Ekonomi Kitabı Ödülü’nü kazandı. Harari, 2018 ve 2020 yıllarında Davos’taki Dünya Ekonomi Forumu’na konuşmacı olarak katıldı.

Yuval Noah Harari‘nin kitaplarında işlediği ana fikir, insanların toplum olarak genellikle kurgulama becerileri tarafından yönlendirildiğidir. Bu kurgular ister tanrılar ister uluslar olsun, bizim kolektif hayal gücümüzde var oldukları için etkilidirler. Bu kurgulara duyduğumuz inanç sayesinde biz topluluklar olarak bir araya gelme ve işbirliği yapma becerisi ediniriz. Harari’nin incelediği temalar ise özgür irade, bilinç, zeka, mutluluk ve acıdır.

Harari, 70.000 yıl kadar önce, bilişsel devrimle Homo Sapiens’in, Neandertalleri ve diğer Homo türlerini domine ettiğini belirtir. Bilişsel devrimi on iki bin yıl önce gerçekleşen tarım devrimi, onu da beş yüz yıl önce başlayan bilimsel devrim izler. Kitaplarında ayrıca insanın yarattığı akıllı biyolojik organizmalar tarafından domine edilmesine neden olacak fütürist bir biyoteknolojik dünyadan da bahseder ve şunu söyler: ‘Bildiğimiz şekliyle Homo Sapiens bir asırda yok olacak.‘

Yuval Noah Harari ile Benzer Tarza Sahip Olan Yazarlar

Anlaşılır ve etkileyici örneklerle insanlığın geçmişi, bugünü ve geleceği ile ilgili herkesin kavrayabileceği bir dilde kitaplar yazan Yuval Noah Harari’ye benzer olarak popüler bilim alanında kitaplar kaleme alan ve akademik geçmişleriyle öne çıkan yazarlar tanımak isteyenler için bir liste hazırladık.

Bill Bryson

Amerikalı yazar ve dilbilimci Bill Bryson, İngiliz dili ve mizah seyahat kitapları yazmıştır. Yazarın Türkçe’ye çevrilen kitapları arasında Beden – Bir Kullanıcı Kılavuzu ve Hemen Her Şeyin Kısa Tarihi Bulunuyor.

Tüm dünyada çok satan kitabı Hemen Her Şeyin Kısa Tarihi’nde Bryson, Büyük Patlama’dan günümüz uygarlığına kadar insanlık tarihinin peşine düşüyor. Yazar kitabında insanın gizemine dair şu cümleyi kurar: ‘Bir yandan ilahi kudretin en derin sırlarını çözerken, öte yandan bize asla zararı dokunmamış, kendisine ne yaptığımızı anlamaktan bile aciz bir yaratığın kökünü kurutabilen bir organizma türüdür insanoğlu.‘

Steven Pinker

Kanadalı yazar, psikolog ve bilişsel bilimci Steven Pinker, evrimsel psikoloji ve bilgisayarlı zihin kuramının savunucularından biridir. Türkçe’ye çevrilen kitapları arasında Dil İçgüdüsü, Doğamızın İyilik Melekleri, Düşüncenin Maddesi ve Zihin Nasıl Çalışır bulunan yazar, Noam Chomsky’nin dil ile ilgili teorisini popülarize etmesi ile bilinir. Hem dil hem de psikoloji alanında katkılar yapmış olan Pinker, insan topluluklarındaki gelişmeler için en iyi açıklamaların evrimsel psikoloji perspektifinden yapılabileceğini iddia eder. 

Richard Dawkins

İngiliz evrimsel biyolog ve yazar Richard Dawkins, British Humanist Association Başkan Yardımcılığını görevini yürütmektedir. Dawkins bir ateist ve hümanisttir. Birçok bilim kitabı yazan yazar aynı zamanda televizyon ve radyo programları da yapmaktadır. Yazarın Türkçe’ye çevrilen kitapları arasında; Gen Bencildir, Kör Saatçi, Olasılıksızlık Dağına Tırmanmak, Ruhtaki Bilim, Gerçeğin Büyüsü, Bir Şeytanın Papazı, Tanrı Yanılgısı, Merak Tutkusu, Genişlemiş Fenotip, Yeryüzündeki En Büyük Gösteri ve Cennetten Akan Irmak bulunmaktadır.

Yazarın kitaplarında, evrim, yaratılışçılık ve din konularında yazmıştır. 1976 yılında oldukça ses getiren kitabı Gen Bencildir’de yazar, ‘Mem’ adında bir terim ortaya atarak Memetik bilimini kurmuştur. Kitaptaki ana fikir, hayatın DNA’ların kendilerini kopyalama ve çoğaltma mücadelesinden başka bir şey olmadığıdır. Kitapta, genin gözünden canlı varoluşunu değerlendiren yazar evrimle ilgili birçok imada bulunmuştur.

1982 yılında yayımlanan Genişletilmiş Fenotip isimli kitabı Gen Bencildir’in devamı olarak yazılmış ve bu kitapta Genişletilmiş Fenotip fikrini ortaya atmıştır. Kitapta gen merkezli iddialarını daha genişletmiştir. 1986 yılında yayımlanan Kör Saatçi ile akıllı tasarım teorisine ve onu destekleyen bir yapıtaşı olan İndirgenemez Karmaşıklık terimine karşı çıkar. 2006 yılında yayımlanan Tanrı Yanılgısı isimli kitabında ise tanrının varlığına ve dinlerin gerekliliğine karşı çıkmış ve ateizmi savunmuştur. 

Jared Diamond

Amerikalı yazar ve coğrafya profesörü Jared Diamond, popüler bilim kitaplarıyla tanınan bir yazardır. Yedi yaşında kuşları gözlemlemeye başlayan Diamond, daha sonra Ornitoloji (Kuş Bilimi) ile ilgili birçok çalışma yayınlamıştır. 1958’de Harvard Koleji’nde Biyokimyasal Bilimler alanında üniversite eğitimi gören yazar, 1961’de Cambridge Üniversitesi Trinity Koleji’nden doktora derecesini almıştır. Jared Diamond’ın Türkçe’ye çevrilen kitapları arasında Yükseliş, Çöküş, Üçüncü Şempanze: İnsan Türünün Evrimi ve Geleceği, İnsan Cinselliğinin Evrimi, Tarihin Doğal Deneyleri ve Tüfek, Mikrop ve Çelik bulunmaktadır. Herkesin anlayacağı bir dille bilimsel makaleler yayımlayan yazar, özellikle Pulitzer Ödüllü Tüfek, Mikrop ve Çelik isimli kitabıyla öne çıkar. Bu kitaba dayanarak bir belgesel hazırlanmıştır. Kitabında bir ırkın başka bir ırka genetik olarak üstün olmadığını vurgulayan Diamond, toplumla arasındaki güç ve teknoloji bakımından eşitsizliklerin öncelikle çevresel farklılıklardan kaynaklandığını ortaya atıyor. Diamond bu teorisini açık bir şekilde Çevresel Determinizm’e dayandırmaktır.

Yuval Noah Harari’nin Tavsiye Ettiği Kitaplar

Yazdığı kitaplarla dünya çapında büyük bir okuyucu kitlesine ulaşmayı başaran Harari’nin bu başarısının altında eğitimi, okuduğu kitaplar ve disiplinli bir çalışmaları vardır. Yuval Noah Harari’nin, kendisini etkileyen ve muhtemelen düşüncelerinin şekillenme sürecinde ilham aldığı bazı kitaplar arasında Cesur Yeni Dünya, Tüfek, Mikrop ve Çelik ve Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism and Progress bulunuyor.

Cesur Yeni Dünya – Aldous Huxley

İngiliz yazar Aldous Huxley’nin bilim kurgu türünde yazdığı kitabı Cesur Yeni Dünya, gelmiş geçmiş en popüler bilim kurgu kitaplarından biri. 1931 yılında yazılan ve ertesi yıl yayımlanan eser bir distopya. Fütürist bir dünyada geçen eserde Huxley, hayal gücünü kara mizah anlayışıyla bir araya getirerek neredeyse 100 yıl sonra hala daha zevkle okunan bir kitap yazmış. 26. yüzyılda İngiltere’de şekillenen olayların geçtiği kitapta, üst düzey teknolojilerin hüküm sürdüğü ancak insanın değerinin yerini maddiyat ve tüketime bıraktığı bir dünya kurgulanır. 

Tüfek, Mikrop ve Çelik – Jared Diamond

Tüfek, Mikrop ve Çelik, 1998’de kurgusal olmayan genel eser dalında Pulitzer Ödülü ve En İyi Bilim Kitabı dalında Aventis ödülünü kazanmıştır. Tüfek, Mikrop ve Çelik: İnsanlığın Son 13.000 Yıllık Kısa Hikayesi adıyla da yayınlanan kitapta, avrasyalıların üstünlüğü fikri, ahlaki veya doğuştan nedenlere dayanmadığı ancak çevresel faktörlerle ilgili olduğu iddia edilir. Diamond, topluluklar arasındaki güç ve teknoloji farklılıklarını çevresel temelde açıklarken gen yapılarında bir üstünlük olmadığını iddia eder.

Diamond, iddiasında coğrafyanın toplum ve kültürlerin dolayısıyla insanlık tarihi üzerindeki etkisinin öneminin üstünde durur. Yazar, toplulukların gelişiminde dört önemli faktörü vurgular: Potansiyel tahıllar ve ehlileştirilebilen hayvanların ulaşılabilirliği, tarımın yayılmasına yön veren kıta ekseninin yerleşimi, kıtalar arasında bilginin transferi ve nüfus büyüklüğü.

Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism and Progress – Steven Pinker

Steven Pinker, Enlightenment Now kitabını, Doğamızın İyilik Melekleri’nin devamı olarak yazmıştır. Kitap, aydınlanma çağının getirdiği gelişmelerin önemine odaklanır. Aydınlanmanın temel değerleri olan akıl, bilim ve Hümanizm’in insanlığa getirdiği teknolojik ilerlemeye vurgu yaparken, dünyanın neden ve nasıl daha iyi bir hal aldığını ilerleme ölçütlerine göre açıklar. Yazar, 16 bölümden oluşan kitapta, aydınlanmanın değerleri sayesinde; sağlık, barış, güvenlik, çevre, demokrasi, insan hakları, eşitlik ve mutluluk bağlamında dünyada olumlu bir tablo oluştuğunu belirtir. 

Yuval Noah Harrari Eserlerini Storytel’de Dinleyebilirsin

Sapiens ile insanlığın geçmişine, Homo Deus ile insanlığın geleceğine ışık tutmaya çalışan ve 21. Yüzyıl İçin 21 Ders ile içerisinde bulunduğumuz yüzyılın dinamikleriyle baş edebilmek için bizlere yol göstermeyi amaçlayan Yuval Noah Harari’nin eserlerini Storyel kitaplığında bulabilirsin.